Το πόσο «έτοιμο» είναι ένα παιδί σχετίζεται με το πού βρίσκεται αναπτυξιακά και τί δεξιότητες έχει κατακτήσει. Υπολογίζουμε πως συγκεκριμένα ο έλεγχος της ούρησης και της αφόδευσης κατακτάται όταν το παιδί βρίσκεται μεταξύ 18 και 24 μηνών. Αυτό το διάστημα, αποτελεί ένα μέτρο σύγκρισης, όμως δεν είναι κάτι απόλυτο καθώς κάθε παιδάκι αναπτύσσεται με τους δικούς του ρυθμούς και βγάζει τις πάνες οριστικά, μόνο όταν είναι ώριμο αρκετά για να τα καταφέρει.
Για να μπορεί να ελέγχει επαρκώς τις ανάγκες αφόδευσης χωρίς να χρειάζεται πάνες, το παιδί πρέπει καταρχάς να ορίζει συγκεκριμένους μυες (π.χ. σφιγκτήρες) που καθορίζουν τέτοιες λειτουργίες. Χρειάζεται όμως να είναι ώριμο και σε κινητικό, νοητικό και συναισθηματικό επίπεδο. Για να χρησιμοποιεί την τουαλέτα, ένα παιδί πρέπει να μπορεί να πάει ως εκεί, να ξεκουμπώσει και να βγάλει τα ρούχα του, να καθίσει, να σκουπιστεί, να ξανασηκωθεί κ.τ.λ. Όλα αυτά χρειάζονται αρκετές ικανότητες στη λεπτή και την αδρή κίνηση, αλλά και στο συντονισμό. Επίσης, απαιτούν κάποια νοητική ωριμότητα, ώστε να μπορεί το παιδί κατανοήσει την όλη διαδικασία, να τη συνδέσει με τη συγκεκριμένη ανάγκη (ούρηση ή αφόδευση), και να την εκτελέσει επιτυχώς.
Φυσικά πρέπει να υπάρχει ανεπτυγμένη επικοινωνία με τους γονείς αν όχι λόγος, ώστε να μπορεί το παιδί να καταλάβει τις οδηγίες για τη χρήση της τουαλέτας, αλλά και να ειδοποιήσει για την ανάγκη του, ειδικά εκτός σπιτιού. Τέλος, απαιτείται κάποια κοινωνική-συναισθηματική ωριμότητα στο παιδί, ώστε να ενδιαφέρεται να επιτύχει σ΄αυτό που μαθαίνει, για να κερδίσει την αποδοχή της μαμάς και του μπαμπά, και να νιώσει «μεγάλος» σαν αυτούς.
Η επιλογή της χρονικής στιγμής, για να αρχίσει η εκπαίδευση ενός παιδιού για την τουαλέτα, είναι εξαιρετικής σημασίας για τη διάρκεια και τα αποτελέσματα της όλης προσπάθειας. Συχνά η κατάλληλη στιγμή επιλέγεται εμμέσως από το ίδιο το παιδί μέσω της συμπεριφοράς του, για παράδειγμα όταν αρχίζει να δυσανασχετεί με τις πάνες, ή όταν δείχνει να έχει επίγνωση και πως μπορεί να καθυστερήσει λίγο την ούρηση και τις κενώσεις.
Ένα παιδί που προετοιμάζεται να βγάλει τις πάνες, συνήθως δε λερώνεται για δυο-τρεις ώρες συνεχόμενα μες τη μέρα, μέχρι να φτάσει να μένει καθαρό μέρα-νύχτα, (πρώτα επιτυγχάνεται ο έλεγχος των κενώσεων κατά το νυχτερινό ύπνο, ύστερα της ούρησης και των κενώσεων μες τη μέρα, και τέλος της ούρησης τη νύχτα). Όλα αυτά, αποτελούν ενδείξεις πως πλησιάζει η ώρα για να αρχίσει η μετάβαση από τις πάνες, στο γιογιό και τελικά την τουαλέτα.
Ακόμη αν δε φαίνεται να υπάρχουν συμπεριφορές που υποδηλώνουν πως το παιδί προετοιμάζεται για να περάσει στο στάδιο της τουαλέτας, η ηλικία του μπορεί να αποτελέσει σημείο αναφοράς που θα κινητοποιήσει τους γονείς. Από τους 20-24 μήνες και μετά, αναμένουμε από το παιδί αν ανεξαρτητοποιηθεί σταδιακά από τις πάνες. Βέβαια πρέπει να λαμβάνεται υπόψιν η γενικότερη εικόνα του παιδιού και το επίπεδό του στις απαραίτητες δεξιότητες για να αρχίσει η εκπαίδευση. Για παράδειγμα, ένα παιδί που δεν ακούει οδηγίες, ή δε δείχνει διάθεση να μιμηθεί συμπεριφορές άλλων, δύσκολα θα συμμορφωθεί στις οδηγίες για τη χρήση τουαλέτας.
Σημαντικός παράγοντας στην επιλογή της χρονικής στιγμής που θα ξεκινήσει η εκπαίδευση της τουαλέτας, είναι οι περιβάλλουσες συνθήκες στη ζωή του παιδιού. Για παράδειγμα, αν προγραμματίζεται κάποιο ταξίδι και η οικογένεια θα είναι εκτός σπιτιού, τα πιθανά ατυχήματα ίσως δημιουργήσουν πρόβλημα. Οποιαδήποτε προσπάθεια λοιπόν, καλό είναι να προγραμματιστεί έτσι ώστε να μη συμπέσει με κάποια άλλη μεγάλη αλλαγή, όπως και τον ερχομό ενός νέου μωρού. Σε τέτοιες περιπτώσεις ίσως υπάρξει παλινδρόμηση σε μωρουδίστικες συμπεριφορές και η εκπαίδευση σαμποταριστεί.
Εξίσου σημαντική είναι και η δυνατότητα των γονέων να επενδύσουν χρόνο και ενέργεια στη διαδικασία εκπαίδευσης. Ας μην ξεχνάμε πως οι γονείς χρειάζεται να προσφέρουν έντονη και άμεση ενθάρρυνση στις επιτυχίες του παιδιού, και μεγάλη υπομονή με τα μικροατυχήματα. Αν έχουν ένα ήδη φορτωμένο πρόγραμμα, και είναι κουρασμένοι ή φορτισμένοι συναισθηματικά, ίσως δυσκολευτούν να ανταπεξέλθουν στις απαιτήσεις της όλης εκπαίδευσης.
Δεν είναι σπάνιο ακόμη και τα παιδιά που έχουν ήδη μάθει να χρησιμοποιούν την τουαλέτα επιτυχώς, να έχουν «μικροατυχήματα» και να λερώνονται. Άλλες φορές δεν προλαβαίνουν να φτάσουν εγκαίρως στο μπάνιο, και άλλες ξεχνιούνται με τις διάφορες δραστηριότητές και αναβάλλουν τόσο την ανάγκη τους, που δεν προλαβαίνουν να κρατηθούν. Όταν συμβαίνει αυτό, οι γονείς καλό είναι να δείχνουν ηρεμία και υπομονή, επικοινωνώντας στο παιδί την αισιοδοξία πως την επόμενη φορά θα τα καταφέρει καλύτερα χωρίς περαιτέρω επιβραβεύσεις. Σε καμία περίπτωση δε θα πρέπει ένα παιδί να τιμωρείται, να γελοιοποιείται ή να προσβάλλεται γιατί δεν κατάφερε να ελέγξει τις ανάγκες του.
Έχει παρατηρηθεί, πως μια ιδιαίτερα πιεστική και αυστηρή προσέγγιση κατά την εκπαίδευση ενός παιδιού για την τουαλέτα, μπορεί να έχει αντίθετα αποτελέσματα και να οδηγήσει σε παλινδρόμηση ή ατυχήματα, ακόμη και για καιρό μετά την έναρξη της προσπάθειας. Μάλιστα, κάποιοι ειδικοί υποστηρίζουν πως οι υπερβολικά αρνητικές εμπειρίες (π.χ. υπερβολική πίεση, συναισθηματική φόρτιση ή αίσθημα ντροπής) σχετικά με την ούρηση και την αφόδευση, μπορεί να επηρεάσουν την ομαλή ανάπτυξη του παιδιού και γενικότερα το χαρακτήρα του.
Όπως και να ΄χει, καλό είναι να αποφεύγονται η γελοιοποίηση ή ο εξευτελισμός του παιδιού και οι τιμωρίες, όσον αφορά ατυχήματα στον έλεγχο της ανάγκης για τουαλέτα. Τέτοιες πρακτικές δημιουργούν εντάσεις και περισσότερο δυσκολεύουν παρά κινητοποιούν το παιδί να επιτύχει, ενώ επηρεάζουν αρνητικά και τη σχέση μεταξύ γονέων-παιδιού. Ας μην ξεχνάμε πως, ανεξάρτητα από τις όποιες εξωτερικές πιέσεις ή απαιτήσεις, οι πάνες θα βγουν οριστικά, μόνο όταν το παιδί πραγματικά δύναται να ελέγξει τον εαυτό του.
Μέχρι τότε, οι γονείς χρειάζεται να δείχνουν υπομονή αλλά και επιμονή. Αυτό βέβαια σημαίνει ότι δε θα πρέπει να απογοητεύονται εύκολα και να παραδίδουν τα όπλα στην όλη προσπάθεια ή να διαλέγουν εύκολες λύσεις («ας του βάλω πάνα σήμερα). Επίσης, καλό είναι να ενημερώνονται για τις ιδιαιτερότητες μερικών ομάδων παιδιών, π.χ. σε σχέση με το φύλο και τη σειρά γέννησης, καθώς τα αγοράκια και τα πρωτότοκα παιδιά συχνά καθυστερούν να βγάλουν τις πάνες περισσότερο ό,τι από τα υπόλοιπα.
Είναι σημαντικό να βρίσκονται οι γονείς σε ανοιχτή επικοινωνία με τον παιδίατρο και άλλους ειδικούς στο μεγάλωμα και την ανάπτυξη των παιδιών, ώστε να διασφαλίζουν πως ακολουθούν τα σωστά βήματα στην εκπαίδευση του δικού τους παιδιού, και να είναι σε θέση αν ερμηνεύσουν σωστά τις όποιες μικροαποτυχίες ή καθυστερήσεις κατά τη μετάβαση στο επόμενο στάδιο.
Δεν είναι όλες οι στρατηγικές το ίδιο αποτελεσματικές με όλα τα παιδιά, αλλά μπορεί κανείς αν δοκιμάσει να δει στην πράξη τι παρακινεί περισσότερο το δικό του παιδί. Μερικές ιδέες που μπορείτε να υιοθετήσετε είναι:
• Τοποθετείστε το γιογιό σε μια σταθερή θέση μέσα στο μπάνιο, την οποία θα γνωρίζει το παιδί και θα μπορεί να επισκέπτεται εύκολα.
• Εξηγήστε του πως το γιογιό είναι δικό του και μόνο, και αφήστε το να καθίσει αν θέλει ή και να παίξει με αυτό, αλλά μην το πιέσετε να μείνει εκεί αν δεν το επιθυμεί.
• Χρησιμοποιείστε μια (κατά προτίμηση αγαπημένη) κούκλα ή ένα λούτρινο ζωάκι για να δείξετε στο παιδί τί ακριβώς πρέπει να κάνει, δηλαδή πώς πρέπει να καθίσει, πότε, για πόσο κτλ.
• Προετοιμάστε το παιδί μαθαίνοντάς του να κάθεται στο γιογιό μερικές φορές κατά τη διάρκεια της ημέρας, αρχικά ακόμη και με τα ρούχα, ώστε να αρχίσει να το συνηθίζει.
• Κινητοποιήστε το παιδί να μείνει καθισμένο στο γιογιό, συζητώντας μαζί του όσο κάθεται είτε διαβάζοντάς του κάποιο παραμύθι.
• Παρατηρήστε τις ώρες που λερώνει την πάνα του και μάθετε να διαβάζετε τα σημάδια (πχ όταν σφίγγεται ή γνωρίζετε πως έχει πιει πολλά υγρά), και ρωτήστε διακριτικά λίγο νωρίτερα αν θέλει «πιπί ή κακά», οδηγώντας το να καθίσει στο γιογιό.
• Αφήστε και τα αγοράκια να κάθονται στο γιογιό ακόμα και για τα ούρα, και αργότερα μπορείτε να τους μάθετε πώς να στέκονται όρθια (σε αυτό μπορεί να βοηθήσει ιδιαίτερα ο μπαμπάς).
• Αλλάξτε πάνες φορώντας του αυτές που ανεβοκατεβαίνουν, ώστε να μάθει το παιδί την κίνηση και να είναι ανεξάρτητο αν θέλει να τη βγάλει.
• Προτιμήστε να του φοράτε ρούχα που να μπορεί να βγάλει γρήγορα μόνο του, δηλαδή όχι πολύ στενά, χωρίς δύσκολα κουμπιά ή δεσίματα.
• Ρισκάρετε να αφήσετε το παιδί και κάποιες στιγμές χωρίς πάνα, ή και γυμνό, (πχ λίγο πριν το μπάνιο), γιατί τα ούρα που τρέχουν ή τα βρεγμένα ρούχα θα το βοηθήσουν να συνειδητοποιήσει τις λειτουργίες του σώματός του.
• Επιβραβεύστε κάθε επιτυχία του παιδιού με το γιογιό ή την τουαλέτα, λέγοντάς του πόσο σημαντικό είναι αυτό που κατάφερε, χωρίς όμως να το κάνετε θέμα του σπιτιού ή της ευρύτερης οικογένειας γιατί θα αγχωθεί και θα του είναι πιο δύσκολο.
• Τοποθετείστε το γιογιό σε μια σταθερή θέση μέσα στο μπάνιο, την οποία θα γνωρίζει το παιδί και θα μπορεί να επισκέπτεται εύκολα.
• Εξηγήστε του πως το γιογιό είναι δικό του και μόνο, και αφήστε το να καθίσει αν θέλει ή και να παίξει με αυτό, αλλά μην το πιέσετε να μείνει εκεί αν δεν το επιθυμεί.
• Χρησιμοποιείστε μια (κατά προτίμηση αγαπημένη) κούκλα ή ένα λούτρινο ζωάκι για να δείξετε στο παιδί τί ακριβώς πρέπει να κάνει, δηλαδή πώς πρέπει να καθίσει, πότε, για πόσο κτλ.
• Προετοιμάστε το παιδί μαθαίνοντάς του να κάθεται στο γιογιό μερικές φορές κατά τη διάρκεια της ημέρας, αρχικά ακόμη και με τα ρούχα, ώστε να αρχίσει να το συνηθίζει.
• Κινητοποιήστε το παιδί να μείνει καθισμένο στο γιογιό, συζητώντας μαζί του όσο κάθεται είτε διαβάζοντάς του κάποιο παραμύθι.
• Παρατηρήστε τις ώρες που λερώνει την πάνα του και μάθετε να διαβάζετε τα σημάδια (πχ όταν σφίγγεται ή γνωρίζετε πως έχει πιει πολλά υγρά), και ρωτήστε διακριτικά λίγο νωρίτερα αν θέλει «πιπί ή κακά», οδηγώντας το να καθίσει στο γιογιό.
• Αφήστε και τα αγοράκια να κάθονται στο γιογιό ακόμα και για τα ούρα, και αργότερα μπορείτε να τους μάθετε πώς να στέκονται όρθια (σε αυτό μπορεί να βοηθήσει ιδιαίτερα ο μπαμπάς).
• Αλλάξτε πάνες φορώντας του αυτές που ανεβοκατεβαίνουν, ώστε να μάθει το παιδί την κίνηση και να είναι ανεξάρτητο αν θέλει να τη βγάλει.
• Προτιμήστε να του φοράτε ρούχα που να μπορεί να βγάλει γρήγορα μόνο του, δηλαδή όχι πολύ στενά, χωρίς δύσκολα κουμπιά ή δεσίματα.
• Ρισκάρετε να αφήσετε το παιδί και κάποιες στιγμές χωρίς πάνα, ή και γυμνό, (πχ λίγο πριν το μπάνιο), γιατί τα ούρα που τρέχουν ή τα βρεγμένα ρούχα θα το βοηθήσουν να συνειδητοποιήσει τις λειτουργίες του σώματός του.
• Επιβραβεύστε κάθε επιτυχία του παιδιού με το γιογιό ή την τουαλέτα, λέγοντάς του πόσο σημαντικό είναι αυτό που κατάφερε, χωρίς όμως να το κάνετε θέμα του σπιτιού ή της ευρύτερης οικογένειας γιατί θα αγχωθεί και θα του είναι πιο δύσκολο.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου