Εσείς ποιόν μεγαλώνετε; Τον νέο Αϊνστάιν ή έναν μικρό Μπετόβεν; Η σωστή απάντηση είναι… το παιδί σας, απλώς οι περισσότεροι γονείς έχουν την ανάγκη να πιστεύουν ότι είναι τέλειο.
Καλοσύνη, ευφυΐα, ομορφιά, δημιουργικότητα… Όλοι οι γονείς εύχονται, ελπίζουν και (κάποιοι) πιστεύουν πως το παιδί τους διαθέτει όλα αυτά τα «ιδιαίτερα χαρίσματα». Αυτό θέλουν και αυτό τους κάνει καλό. Από την άλλη, μήπως αυτή η επιθυμία πηγάζει από τις προσωπικές μας ανεπάρκειες και τα δικά μας ανεκπλήρωτα όνειρα; Δεδομένου πάντως ότι το παιδί μας λειτουργεί και ψυχοθεραπευτικά ως προς τη δική μας εικόνα, καλό θα ήταν να δούμε μήπως μέσα από τα δικά του χαρίσματα απλώς ικανοποιούμε κάποιες δικές μας επιθυμίες; Εγωιστικό;
Καλοσύνη
«Είναι καλό, σου δίνει και τη μπουκιά του. Τέτοιο καλόψυχο παιδί δεν έχεις συναντήσει, θυσία γίνεται». Πόσα εκατομμύρια μαμάδες στον πλανήτη αυτό δεν έχουν επαναλάβει με θρησκευτική ευλάβεια τα ίδια ακριβώς λόγια για το καμάρι τους; Η έννοια βέβαια του «καλού» παιδιού μπορεί να ερμηνευτεί με διάφορους τρόπους, για του ενηλίκους: Είναι «καλό» σημαίνει δεν ενοχλεί τους μεγάλους ή δεν διατρέχει κινδύνους και επομένως δεν προκαλεί άγχος στους γονείς. Είναι καλό, ευγενικό, δηλαδή γίνεται ευχάριστο στους άλλους και επομένως δημιουργεί μια καλή εικόνα στους άλλους για τους γονείς του.
Ωστόσο, δεν θα πρέπει να ξεχνάμε πως ένα άτακτο παιδί είναι εξίσου καλό με ένα ήσυχο. Όπως επίσης δεν θα πρέπει να ξεχνάμε πως τα «πολύ καλά» παιδιά συχνά καλλιεργούν μια προσωπικότητα τύπου «Δόκτωρ Τζέκιλ και κύριος Χάιντ». Ο ενήλικος Δόκτωρ Τζέκιλ μπορεί να διαχωρίσει την «καλή» πλευρά του (δείχνοντας λογική, ευγένεια, κοινωνικότητα) από την κακή του κυρίου Χάιντ (κρύβοντας τα άγρια ένστικτά του, την αμφιθυμία του ή ακόμα και τον παραλογισμό του.) Όμως αυτός ο ενήλικος επίσης κρύβει από τον εαυτό του και από τους άλλους τα πραγματικά και πιο αυθόρμητα συναισθήματά του. Καλό λοιπόν θα ήταν να διαγράψετε από το καθημερινό σας λεξιλόγιο χαρακτηρισμούς και ταμπέλες του τύπου «είσαι κακό παιδί», γιατί μπορεί να λειτουργήσουν για το παιδί ως αυτοεκπληρούμενη προσδοκία. Αυτό σημαίνει ότι το παιδί, στην προσπάθειά του να σε βγάλει αληθινό, βάζει στόχο να αποδείξει με τη συμπεριφορά του πως όντως είναι κακό παιδί.
Μήπως πρέπει να σκεφτείτε; Πιστεύετε ότι απογοητεύσατε τους δικούς σας γονείς; Γιατί; Πώς θα ήθελαν να είστε και πώς είστε;
Ευφυΐα
Ποια από εμάς δεν έχει προσέξει τη διαφήμιση με τις μαμάδες που διηγούμενες τα χαρίσματα των παιδιών τους τα έχουν χρίσει αστροναύτες από τα δύο τους χρόνια; Είναι γεγονός πως η φύση κάποιες φορές κάνει θαύματα, αλλά δυστυχώς οι πραγματικές ιδιοφυΐες σπανίζουν. Όποιος ονειρεύεται για το παιδί του το μέλλον του Αϊνστάιν ή είναι πολύ φιλόδοξος ο ίδιος ή πιστεύει ότι η εξυπνάδα είναι ο μοναδικός τρόπος προστασίας από τα χτυπήματα που δίνει η ζωή. Αυτό δεν είναι εντελώς λάθος. Η ευφυΐα αποτελεί ένα εξαιρετικό όπλο, αλλά, από την άλλη, οι συνθήκες ζωής συχνά υποχρεώνουν τα παιδιά αυτά να ζουν αποκλεισμένα από τους συνομηλίκους τους ή να αυτοεξορίζονται στο περιθώριο. Η συναισθηματική τους ανάπτυξη κινδυνεύει να μη συμβαδίζει με τη νοητική και τελικά αυτό θα αποτελέσει πρόβλημα.
Σταματήστε να αναρωτιέστε συνεχώς εάν του προσφέρετε αρκετά ερεθίσματα για την καλλιέργεια της εξυπνάδας του. Εάν είναι παιδί-θαύμα θα το καταλάβετε αμέσως. Αν πάλι δεν πρόκειται για παιδί-θαύμα, απλώς αγαπήστε το. Αυτό δεν είναι το θαύμα της ζωής σας;
Ομορφιά
Είναι γνωστό πως όλες οι μαμάδες θεωρούν πως το δικό τους παιδί είναι το ομορφότερο στον κόσμο. Είναι επίσης γνωστό πως η πραγματική ομορφιά δεν αναγνωρίζεται με τα μάτια αλλά με την καρδιά. Το να επενδύουμε στην εξωτερική εμφάνιση είναι σαν να επενδύουμε σε μια μετοχή με ημερομηνία λήξης, σαν να λέμε στο παιδί «πρέπει να αρέσεις πάντα σε όλους» ή «αναδεικνύοντας τα εξωτερικά σου χαρίσματα θα αποκτάς εύκολα ό,τι θέλεις».
Σκεφτείτε ποια δική σας πλευρά θέλετε να επιδείξετε μέσω του παιδιού σας. Μήπως μικρή είχατε νιώσει ασχημόπαπο ή τελικά η ομορφιά ήταν αυτό στον οποίο έδιναν μεγαλύτερη σημασία οι δικοί σας γονείς και μέσω αυτού τους ικανοποιήσατε ή αντίστοιχα τους απογοητεύσατε; Το παιδί σας είναι όμορφο όχι μόνο γιατί είναι δικό σας, αλλά γιατί είναι μοναδικό.
Δημιουργικότητα
Όλα τα παιδιά περνούν μια «καλλιτεχνική» περίοδο στη διάρκεια της οποίας δείχνουν ενδιαφέρον για το σχέδιο ή τη μουσική. Να αξιολογηθεί ένα πραγματικό ταλέντο πριν την ηλικία των τριών ετών είναι πραγματικά δύσκολο. Επιπλέον, πολλά παιδιά δείχνουν ένα εξαιρετικό ταλέντο σε ηλικία τεσσάρων ή πέντε ετών και παύουν να το έχουν στα οχτώ ή εννιά, μόλις δηλαδή μπαίνουν στην προεφηβεία. Τα μικρά παιδιά συνήθως νιώθουν την ανάγκη να εκφράζονται μέσω του σχεδίου, των ήχων ή πολλών άλλων τρόπων, όπως οι μαριονέτες, τα κολάζ, οι πλαστελίνες, και πραγματικά κάνουν θαύματα με αυτά. Η δημιουργικότητα δεν είναι ταλέντο. Είναι μια διαδικασία που χρειάζεται εκπαίδευση, υπομονή και πολλά ερεθίσματα. Και για να παραμείνει δημιουργικό, δεν έχετε παρά να του δείξετε ένα δέντρο, το συνοδέψετε σε μια βόλτα στη θάλασσα και να ακούσετε μαζί του τον ήχο του κύματος, να του τραγουδήσετε, να του μιλήσετε γι’ αυτά που νιώθετε.
Σκεφτείτε μήπως το πιάνο ή η ζωγραφική ήταν το κρυφό σας όνειρο; Τι περιμένετε, λοιπόν; Εγγραφείτε σε ένα τμήμα για ενηλίκους και αφήστε το παιδί στην ησυχία του.
Πραγματικό ή φανταστικό παιδί;
Όμορφο σαν σταρ του σινεμά, διάσημος σεφ σαν τον παππού του, τραγουδιστής σαν το θείο Μάκη. Ο «μόνος» μορφωμένος στην οικογένεια. Επαναστάτης, ίδιος ο πατέρας του. Καλό και πάντα πρόθυμο, αγαπητό σε όλους. Κάποιες φορές οι γονείς δεν έχουν πραγματικά επίγνωση των φαντασιώσεων που προβάλλουν στα παιδιά τους. Άλλες πάλι έχουν απόλυτη επίγνωση και προσπαθούν να ελέγχουν πλήρως τη ζωή των μικρών. Μέχρι ποιου βαθμού είναι φυσιολογικό να «εξιδανικεύουμε» τα παιδιά μας; Πότε πρέπει να αναθεωρήσουμε την εικόνα που έχουμε γι’ αυτά; Σύμφωνα με τους ψυχολόγους, η εξιδανίκευση του παιδιού μας ξεκινάει πριν ακόμη γεννηθεί. Συχνά, πριν ακόμη το συλλάβουμε. Είναι φυσικό να νιώθουμε το παιδί μας σαν προέκταση του εαυτού μας, να προβάλλουμε πάνω του τις δικές μας ελπίδες, να επιθυμούμε ότι μεγαλώνοντας θα ασπαστεί τις ιδέες μας.
Αυτή η εικόνα για το τέλειο παιδί ξεκινάει ως ιδέα. Ακόμη και στην πρώτη μας επαφή με την πραγματικότητα –όταν δηλαδή σφίγγουμε το μωρό μας στην αγκαλιά μας– δεν αναγνωρίζουμε ακριβώς περί τίνος πρόκειται. Η αγάπη μας για το μωρό είναι ενστικτώδης, σχεδόν εγωιστική («έχει τα μάτια του παππού», «τα χέρια του είναι ίδια με της γιαγιάς»), και χρειάζεται αρκετός καιρός για να γίνει συνειδητή.
Ευτυχώς κάποιες φορές τα ίδια τα παιδιά μας είναι αυτά που μας βοηθούν να επιστρέψουμε στην πραγματικότητα. Χαρακτηριστικό παράδειγμα, αυτό που συνέβη στη Μαρία, μητέρα του Ευγένιου, τριών ετών, που κοιτάζοντας εκστασιασμένη το μωρό της σχολίαζε: «Έχει ίδια χαρακτηριστικά με του μπαμπά, το στόμα όμως είναι το δικό μου και η μύτη…» «Όχι, η μύτη είναι δική μου», τη διέκοψε το μικρό. Τα παιδιά νιώθουν έντονη την ανάγκη να ανήκουν κάπου, να μοιάζουν σε κάποιον, να είναι μέλη μιας οικογένειας. Τα καθησυχάζει όμως και τα βοηθά να οριοθετούν και τη δική τους ταυτότητα.
Όχι στην καταπίεση, ναι στην ενθάρρυνση
Τα παιδιά χρειάζονται καθησυχασμό και ενθάρρυνση. Έχουν ανάγκη να ξέρουν ότι η μαμά και ο μπαμπάς είναι πολύ ευτυχισμένοι που το βλέπουν να μεγαλώνει, γιατί από αυτό αντλούν όλη τη δύναμη και τον ενθουσιασμό που χρειάζονται για να πειραματιστούν ελεύθερα, όπως εξηγούν οι ψυχολόγοι.
Για ένα παιδί, η εκτίμηση των γονιών του είναι ένα ερέθισμα κρίσιμο για την κατάκτηση νέων ικανοτήτων, όπως το περπάτημα, η ομιλία, το πιάσιμο ενός αντικειμένου. Το βοηθάει να πιστέψει στον εαυτό τους και να μη φοβάται να ζήσει νέες εμπειρίες. Ένας καταπιεστικός ενήλικος που θέτει πολλούς περιορισμούς γιατί φοβάται τους κινδύνους ή προσπαθεί με κάθε τρόπο να περάσει τις δικές του ιδέες, αναγκάζει το παιδί να επιλέξει ανάμεσα σε δυο εναλλακτικές: την εξέγερση ή την άνευ όρων προσκόλληση. Και στις δύο περιπτώσεις, τα παιδί τελικά δυσκολεύεται να ανεξαρτητοποιηθεί από τους γονείς του, δηλαδή να αναπτυχθεί με τρόπο ισορροπημένο και αυτόνομο.
Καμιά φορά, προκειμένου να γλιτώσουμε τα παιδιά μας από ταλαιπωρίες που υποστήκαμε εμείς, εμμένουμε στο στόχο μας τόσο πεισματικά που δεν λαμβάνουμε υπόψη μας τις πραγματικές ανάγκες των παιδιών, τους ρυθμούς και το χαρακτήρα τους.
Μεγάλες προσδοκίες
«Μέχρι πριν λίγο καιρό παραπονιόμουν γιατί η κόρη μου ήταν πολύ νευρική», λέει η Δάφνη, 35 ετών, μητέρα της πεντάχρονης Λουκίας. «Μια μέρα, ενώ έπαιζε με την κούκλα της, άρχισε να της φωνάζει παριστάνοντας τέλεια εμένα δείχνοντάς μου σαφώς ότι εκείνη την περίοδο ήμουν πολύ νευρική και καθόλου πρόθυμη και υπομονετική μαζί της».
Είναι φυσικό τα παιδιά να ταυτίζονται με τους γονείς και με τα αδέρφια τους. Στην πρώιμη παιδική ηλικία, η μαμά και ο μπαμπάς είναι τα δυο βασικά μοντέλα που μιμούνται για να γίνουν «μεγάλοι». Ακόμη και μέσα από τα παιχνίδια τους τα παιδιά τριών-τεσσάρων ετών αναπαράγουν συμπεριφορές των γονιών και αντιλαμβάνονται τις αντιφάσεις στον τρόπο που εκφράζονται. Το να κοιτάζουμε τον εαυτό μας μέσα από τα μάτια των παιδιών μας είναι πραγματικά χρήσιμο. Είναι αδύνατον να είμαστε εντελώς ουδέτεροι απέναντι στα παιδιά μας, να μην έχουμε καμιά προσδοκία για το μέλλον τους. Υπάρχει, όμως, μεγάλη διαφορά ανάμεσα στο να προσπαθούμε να καθοδηγήσουμε το μέλλον τους και τις ικανότητές τους προς αυτό που εμείς θεωρούμε καλύτερο και να τα αναγκάσουμε να γίνουν αυτό που θέλουμε. Οι γονείς που έχουν πετύχει κοινωνικά κινδυνεύουν να βλέπουν στην επιτυχία τους την επικύρωση ενός τρόπου ζωής. Επιπλέον, οι πολύ απαιτητικοί γονείς συχνά είναι απαιτητικοί και με τον εαυτό τους. Θέλουν να μεγαλώσουν σούπερ παιδιά, για να αποδείξουν ότι είναι με τη σειρά τους τέλειοι γονείς.
Μικρές συμβουλές για υπερβολικούς γονείς
Μήπως ζητάτε πολλά από τα παιδιά σας; Η απάντηση είναι «ναι» εάν:
1. Του απευθύνεστε συχνά με επίθετα που αρχίζουν με παν- (είσαι πανέμορφο, πανέξυπνο κ.λπ.).
2. Είστε ένθερμοι οπαδοί της πρώιμης μάθησης (να μάθει να διαβάζει στα τρία του, να κολυμπάει στα τέσσερα κ.ο.κ.)
3. Κάνετε συχνά συγκρίσεις με τα παιδιά των φίλων σας για να καταλάβετε εάν εκείνο είναι «πιο μπροστά» ή «πιο πίσω» σε σχέση με αυτά.
Όλα τα παραπάνω μπορούν να προκαλέσουν στο παιδί έντονα συμπτώματα άγχους, όπως τικ, τραύλισμα, διάχυτη νευρικότητα, αϋπνία, εκνευρισμό ή απρόβλεπτες αλλαγές στη συμπεριφορά. Όταν το βάρος των προσδοκιών των γονιών είναι πολύ μεγάλο, το παιδί μπορεί να προσπαθήσει να ελαφρύνει το συναισθηματικό φορτίο αυτής της «ευθύνης» στρέφοντας αλλού την προσοχή του. Για το λόγο αυτό, καλό είναι να μην υποτιμάτε αυτά τα συμπτώματα, κυρίως μειώνοντας τις απαιτήσεις σας. Στις πιο επίμονες περιπτώσεις ή όταν οι διαταραχές παρατείνονται, ζητήστε τη συμβουλή ενός ειδικού.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου